Bác Ba Phi : Cặp trâu không sừng: Rõ ràng là thằng Đậu nói có lý. Bây giờ nó khỏi cần phải nghiên cứu cách cất chòi biết đi như bên nước Mông Cổ, từ nay về sau cứ nhằm trên mu con rùa mà cất thì không thua họ điểm nào cả. Hai ông cháu bác Ba cứ ở trên “túp chòi quay” ấy mà canh chừng đám mạ đến hơn một tuần lễ, mới tính chuyện cày đất để vào vụ mùa.
Nhiệm vụ của thằng Đậu là đến canh tư thức dậy cột đôi trâu vào ách rồi leo lên lưng một con nào đó nằm ngủ, còn về sau, phần dắt đôi trâu ra ruộng, đánh trâu kéo cày là của ông nội nó.
Một đêm, khi chùm sao cày gác lửng qua phía đầu rừng, bác Ba kêu thằng Đậu dậy mở niệt dắt trâu ra gác ách. Cái tuổi ham ăn ham ngủ, thằng Đậu sật sừ cầm đèn xuống chuồng trâu. Cây đèn cóc bị gió thổi tắt, nó phải mò mẫm làm việc âm thầm trong bóng tối. Đêm tối sệt ngửa bàn tay không thấy, thằng Đậu cứ đi lạc từ chuồng trâu qua chuồng heo, rồi từ chuồng heo trở về chuồng trâu đến mấy quận. Cuối cùng nó mở được cửa chuồng và gác ách một cặp trâu.
Nãy giờ làm việc gác ách trâu trong bóng tối thật là khó khăn vô cùng ! Bầy trâu trong chuồng không biết can cớ gì mà sút hết dây niệt, chạy lung tung hoài. Cả dây mũi của chúng cũng đứt đâu mất. Để khắc phục, thằng Đậu cứ cột quang lên đầu mỗi con một sợi dây vàm. Cho nên khi nắm được hai sợi dây vàm trâu từ tay thằng Đậu, bác Ba không nghi ngờ gì, cứ dắt đưa ra ruộng. Trên đường đi, bác Ba dắt trâu, thằng Đậu đi theo sau. Hai ông cháu lầm lũi đi dưới bầu trời đêm tối như mực.
Bữa nay ông cháu bác Ba Phi đánh trâu cày vạt đất cỏ chỉ. Thằng Đậu cầm dây vàm đi trước dẫn đường, bác Ba Phi lái cây chuôi phía sau, cày kiểu phá lỏi. Hai ông cháu thả một vạt vòng nông rộng độ nửa mẫu tây. Cặp trâu xem mòi sung sức lạ ! Bác Ba nghĩ: “Chắc hôm qua thằng Đậu cho trâu ăn đầy cỏ, nên con nào cũng óc nóc cái hông. Thằng nhỏ trông lù khù vậy chớ làm việc gì cũng tới nơi tới chốn”. Bác Ba vừa đánh trâu cày vừa khen thầm cháu nội. Những đường cày đất vỡ lật ngược trong đêm, mùi đất mới tỏa ra một thứ hương thơm làn lạt. Bác Ba Phi cứ lầm lũi đi theo hai con trâu của mình, và bác tin rằng phía trước đang có đứa cháu nội dắt mũi. Bác lái chuôi đẩy vạch đất thành những luống thẳng tắp.
Có gì thú vị hơn người thợ cày điều khiển cặp trâu, kéo cày vào buổi trời sắp sáng. Tiếng rừng U Minh thức giấc cựa mình rì rầm. Khí trời đêm man mác lạnh, gay gay niềm cảm khoái. Con chim mỏ nhác đâu đó giật mình vỗ cánh bay vụt âm thầm,vài chiếc sao rụng tua tủa những vệt sáng trắng rồi tắt phụt trên nền trời yên ả. Cảnh vắng lặng, hữu tình. Bác Ba Phi thủ thỉ ngâm mấy câu ca dao bằng một giọng trầm ấm:
“Trâu ơi, ta bảo trâu này
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta…”
Gà trong xóm đã gáy rộ hiệp ba. Đằng đông có mấy vệt mây đòn xóc hiện lên đen ngòm trên bầu trời ửng nhạt. Cặp trâu của bác Ba bây giờ mỗi lúc một sút sức. Chúng đi ột ệt, bước ngắn bước dài, không còn hăng hái kéo cày như lúc mới ra đồng. Bác Ba cũng không biết tại sao ? Lúc ấy có một vật gì đánh rơi, văng xuống ruộng. Bác Ba giật sợi dây vàm, trâu hô:
– Pháo, Chim ! Dô…
Bác Ba huơ qua vài bận tìm gặp chiếc giàn thun của thằng Đậu. Có lẽ hồi chiều nầy thằng nhỏ đi nẹt chim đâu đó rối máng lên cần cổ, mang đi cày luôn. Bác Ba lượm chiếc nạng giàn thun bỏ vào túi áo, và bác gọi thằng Đậu. Qua ánh sáng hừng đông lờ mờ, bác Ba thấy nó đang nằm úp trên lưng một con trâu mà ngủ khò. Thấy thương nó quá, bác để cho nó nằm ngủ yên.
Tay trái bác Ba cầm cái chuôi cày, tay phải vung roi quất đánh đét vào mông một con trâu, hô:
– Ví vô Pháo !
Con trâu Pháo lồng lên, kéo chênh đầu ách bước tới ột ệt, đuôi nó nguấy nguấy. Qua ánh sáng bình minh, bác Ba thấy hai cái đuôi của cặp trâu sao cụt ngủn ? Chúng có mòi lười biếng không muốn bước. Bác Ba lại vung roi quất vào mông con trâu này, và hô:
– Thá ra, Chim !
Con trâu Chim cũng lồng lên một cái ột ệt, lại nguấy cái đuôi cụt ngủn. Hai con trâu vùng lên, bước tới chậm chạp. Chúng đã đuối sức dữ rồi. Tại sao hơi thở của chúng phát ra hồng hộc, chứ không phải phì phò như những cặp trâu thường ngày ?
Trời mỗi lúc một sáng, bác Ba Phi cứ vung roi quất vào mông trâu thúc chúng kéo cày. Bác quất vào con bên này, con trâu vọt lên kêu một tiếng “éc”. Bác quất vào mông con bên kia, con trâu cũng vùng lên kêu “éc, éc”. Bác Ba Phi quăng roi sững sờ đến mấy phút, và bật ngửa ra… Thôi rồi, thằng Đậu hồi hôm lợi dụng trời tối mà chơi trội ông nội nó ! Đậu gác ách vào cặp heo cho bác đánh ra ruộg cày, nó thì leo lên lưng heo nằm ngủ ngon lành.
Bác Ba Phi tức mình mở dây nài, dây ống cho cặp heo, thả chúng ra. Nhìn lại con heo vừa được thả ve vẩy hai tai, ngoắc đuôi ủi đất tìm thức ăn, bác Ba nổi dịch tống cho mỗi con một đá. Con heo đực đang chở thằng Đậu trên lưng nhảy lồng lên quăng thằng nhỏ té sải tay xuống ruộng. Hai con heo vừa tốc chạy vừa la éc éc. Thằng Đậu chưa rõ ất giáp gì, cứ dụi mắt ngơ ngác nhìn ông nội. Bác Ba chưa hết giận, trừng mắt quát:
– Ai bảo mầy gác ách cặp trâu không sừng làm lỡ dở buổi cày rồi?
Thằng Đậu thấy ông nội nổi giận, nó không biết chuyện gì vừa xảy ra, ba chân bốn cẳng phóng theo cặp heo chạy tuốt về nhà.
Tác giả: pơ-